جزوه خلاصه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی اثر محمد داودی و حسین کارآمد یکی از منابع مهم در تبیین مبانی، اهداف و روشهای تربیتی در چارچوب تعالیم اسلام است. این اثر با تمرکز بر اصولی چون توحید، کرامت انسانی، عقل و فطرت، تلاش می‌کند تصویری روشن از فلسفه تربیت اسلامی ارائه دهد؛ فلسفه‌ای که برخلاف دیدگاه‌های سکولار، تعلیم و تربیت را ابزاری برای نیل به کمال انسانی و قرب الهی می‌داند. در این نگاه، آموزش صرفاً به انتقال دانش محدود نمی‌شود، بلکه تربیت روح، اخلاق، و جهت‌دهی صحیح به زندگی نیز بخش‌های اساسی آن را تشکیل می‌دهند.
جایگاه عقل در تعلیم و تربیت اسلامی
عقل در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به‌عنوان یکی از منابع بنیادین شناخت، جایگاهی محوری دارد. تربیت اسلامی با تأکید بر قوای عقلانی انسان، سعی دارد فرد را به سوی تفکر، تأمل و تحلیل هدایت کند تا در مسیر هدایت الهی گام بردارد. در این چارچوب، بهره‌گیری از عقل، نه تنها مجاز، بلکه واجب تلقی می‌شود.
با استناد به آموزه‌های اسلامی، عقل به‌مثابه پیامبر درونی تلقی می‌شود و بر این اساس، تربیت صحیح عقلانی یکی از ارکان اساسی در نظام تعلیم و تربیت به‌شمار می‌آید. استفاده از عقل در کنار وحی، روشی متوازن برای رسیدن به کمال انسانی معرفی می‌شود.
مطالعه جزوه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی نشان می‌دهد که در نگاه اسلامی، عقل به عنوان ابزاری برای درک حقیقت، در تمام مراحل تربیت باید نقش‌آفرین باشد و از آن در جهت نیل به اهداف عالی انسانی استفاده شود.
نقش وحی در تعیین اهداف تربیتی
وحی در نظام تعلیم و تربیت اسلامی نقشی بنیادین و الهام‌بخش دارد. در نظام‌های غربی اهداف تربیتی عمدتاً از تجربه و عقل بشر ناشی می‌شوند، اما در تربیت اسلامی، این اهداف از سوی خداوند تعیین و در قرآن کریم تبیین می‌شوند.
این دیدگاه، نوعی هدایت فراطبیعی را در مسیر تربیت لحاظ می‌کند که موجب می‌شود هدف از تعلیم و تربیت صرفاً آمادگی برای زندگی دنیوی نباشد، بلکه آمادگی برای سعادت اخروی نیز مدنظر قرار گیرد.
در جزوه خلاصه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان، نیز آمده است که وحی، افق‌های گسترده‌تری را برای نظام تربیتی ترسیم می‌کند و چارچوبی الهی برای تربیت انسان کامل ارائه می‌دهد.
تعلیم و تربیت با محوریت توحید
توحید به‌عنوان بنیادی‌ترین اصل اسلام، شالوده تمامی فعالیت‌های تربیتی اسلامی است. نظام تعلیم و تربیت اسلامی با محوریت توحید، تلاش می‌کند انسان را به سوی یگانگی در فکر، عمل و نیت هدایت کند.
در چنین سیستمی، تربیت نه تنها به رشد علمی و مهارتی می‌پردازد، بلکه بر ارتقای ایمان و تقویت رابطه با خداوند نیز تاکید دارد. نتیجه این نگرش، پرورش انسان‌هایی است که رفتار و اندیشه‌شان در راستای توحید باشد.
بررسی جزوه خلاصه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی محمد داودی به‌روشنی نشان می‌دهد که اصل توحید در همه بخش‌های تربیتی به‌گونه‌ای عمیق نهادینه شده و هدف نهایی از تربیت را تقرب به خدا معرفی می‌کند.
اهمیت کرامت انسانی در نظام تربیتی اسلام
کرامت ذاتی انسان از دیدگاه اسلام، پایه‌ای محکم برای نظام تعلیم و تربیت فراهم می‌آورد. در این دیدگاه، انسان موجودی ارزشمند و شایسته احترام است که باید با تربیتی متناسب با شأن الهی خود، رشد یابد.
نظام تربیتی اسلام با تأکید بر کرامت انسان، می‌کوشد تا استعدادهای فطری او را شکوفا سازد و او را برای رسیدن به جایگاه خلیفة‌اللهی آماده کند. این نگرش، تربیت را فرآیندی مقدس و آمیخته با مسئولیت الهی می‌داند.
مطالعه این جزوه نشان می‌دهد که کرامت انسانی یکی از ارکان کلیدی در طراحی اهداف و روشهای تربیتی اسلامی به شمار می‌آید.
نقش معلم در تربیت اسلامی
معلم در نظام تعلیم و تربیت اسلامی جایگاهی الهی و مقدس دارد. او نه تنها انتقال‌دهنده اطلاعات، بلکه راهنمای مسیر رشد معنوی و اخلاقی شاگردان است و وظیفه دارد با الگو بودن، هدایتگر واقعی باشد.
در این دیدگاه، معلم باید خود اهل تهذیب نفس، علم، و ایمان باشد تا بتواند نسل آینده را بر اساس ارزش‌های دینی تربیت کند. او واسطه فیض الهی در تعلیم و تربیت تلقی می‌شود.
بررسی جزوه خلاصه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی حسین کارآمد نشر دانشگاه فرهنگیان ، حاکی از آن است که معلم در نگاه اسلامی، شخصیتی متعهد، عالم و مسئول در برابر خداوند و جامعه است.
تربیت فطری در نگاه اسلامی
فطرت در اسلام به‌عنوان یک ظرفیت درونی در وجود انسان معرفی شده که شناخت حق و گرایش به خیر و کمال را در خود دارد. نظام تعلیم و تربیت اسلامی بر این باور است که باید این فطرت را بیدار کرده و در مسیر الهی هدایت کند.
تربیت فطری، هماهنگ با طبیعت انسانی است و از تحمیل ارزش‌های بیگانه پرهیز می‌کند. این نوع تربیت، با توجه به ویژگی‌های ذاتی انسان، رشد متعادل عقل، ایمان و اخلاق را هدف قرار می‌دهد.
در جزوه خلاصه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی اثر محمد داودی و حسین کارآمد نیز فطرت به‌عنوان یکی از مبانی اساسی تعلیم و تربیت اسلامی مطرح شده و نقش آن در طراحی مسیر تربیتی به‌خوبی تبیین گردیده است.
